Historia MK PZKO w Nawsiu
Latem 1947 r. władze Czechosłowacji zezwoliły na powstanie dwu polskich związków – Stowarzyszenia Młodzieży Polskiej (SMP) oraz Polskiego Związku Kulturalno-Oświatowego (PZKO). Dnia 26.10.1947 r. odbyło się konstytucyjne zebranie PZKO, na którym założono Koło, postanawiając przede wszystkim nawiązać w kontynuacji polskich przedwojennych tradycji. W 1947 r. zgłosiło się 95 członków i pierwszym prezesem wybrano Jerzego Heczkę z Rogowca. Społeczeństwo polskie odczuwało głód polskiego słowa, polskiej pieśni i rodzimej kultury. Powstał kolejno 70-osobowy chór mieszany SMP pod batutą nauczycieli Karola Heczki i Józefa Mazura, który również pracował i występował jako chór męski i żeński.
Spotkania i próby członków PZKO i SMP odbywały się w polskiej szkole, gdzie nie zawsze udawało się połączyć warunki dogodne dla pracy pezetkaowców i trybu życia szkoły. Jednak i nadal grupa zapaleńców ćwiczyła i wystawiała przedstawienia teatralne. Najdłużej jako reżyser pracował p. Jan Pyszko. Organizowano również wieczory świetlicowe, świetlice dla dzieci, prelekcje oraz zabawy towarzyskie i festyny które które się odbywały w wynajętych salach na Harcowie, u Kosa lub u Mrózka.
W latach pięćdziesiątych działał chór męski oraz chór mieszany młodzieżowy, kwartet i oktett męski które prowadził Bogusław Stonawski.
SMP zostało w 1952 r. pochłonięte przez Czechosłowacki Związek Młodzieży, byli to członkowie SMP którzy zasilili szeregi PZKO. W 1955 r. naucz. Karol Heczko powołał do życia chór żeński – dzisiejszą „Melodię”. Początkiem lat sześćdziesiątych uaktywniły i poszerzyły swoją działalność małe zespoły wokalne pod kierownictwem młodego nauczyciela, zapalonego miłośnika pieśni chóralnej Władysława Winklera, nauczycielki Wandy Winkler i rzutkiego dyrygenta Bogusława Stonawskiego.
W 1960 r. wystawiono rewię „Z piosenką przez świat” z siedmioma repryzami w okolicy. W 1962 r. objął dyrygenturę chóru żeńskiego Władysław Winkler i prowadził go przez 25 lat. Corocznie zgoła wystawiał wtedy chór całowieczorowe muzyczne rewie. Opracowanie muzyczne dla chóru i przedstawień szkolnych tworzy Władysław Winkler. Jest również autorem opracowań muzycznych dla orkiestry „Atom”, później Orkiestry Nauczycielskiej.
ZG PZKO ogłosił inicjatywę według polskiego wzoru “Szkoła tysiąclecia” inicjatywę “20 świetlic PZKO na 20-lecie PZKO”. Inicjatywa trafiła w sedno potrzeb Nawiejskich pezetkaowców i odrazu postanowiono podjąć starnia o wybudowanie takiej świeltlicy, która stwarzałaby dogodne warunki dla pracy. 4.6.1967 otwarto drewnianą świetlicę (prezesem był wtedy Jan Lisztwan) gdzie przez wiele lat była czynna polska biblioteka, prowadzona przez Annę Samiec. Niemal corocznie organizowano wycieczki krajoznawcze na Morawy, na Słowację i do okolicy.
Zasadniczą rolę przy powstaniu Sceny Polskiej odegrał Władysław Niedoba, kiedy razem z ośmioma aktorami Nawiejskiego Teatru Amatorskiego postawili pierwszy skład profesionalnej Sceny Polskiej przedstawiając 14 października 1951 roku premierę sztuki Aleksandra Maliszewskiego “Wczoraj i przedwczoraj” w reżyserii Władysława Delonga i scenografii Władysława Cejnara. Jednak przyszedł to smutny okres dla Nawiejskiego teatru, kiedy w Nawsiu zabrakło sceny i zamarło życie teatralne. Jednak życie polskiego społeczeństwa nadal działa i w ramach możliwości akcent czyynności przenosi się w inne dziedziny życia i dużą popularnością cieszą się np. Festyny na Harcowie, które nawiązywały do tradycji przedwojennych dożynek konanych na Harcowie, lecz i te czasem tracą na frekfencji obecnych i w latach 90-tych przestaje istnieć tradycja Festynów PZKO na Harcowie.
Życie Nawiejskiego PZKO nie toczy się idylicznie, o czym świadczy frekfencja z jaką zmieniają się przezesowie, niemal corocznie w sytuacji kiedy kolejnie przestają działać chóry (oprócz Melodii) i teatr. Sytuacja w kole nabiera nieco innej, pozytywniejszej atmosfery w latach 80-tych kiedy funkcję prezesa obejmuje Antoni Worek, dyrektor miejscowej polskiej szkoły. Pezetkaowcy marzą o własnym Domu PZKO, który by przedstawiał wyraźną poprawę sytuacji i możliwości czynności. Okazja sprzedażu stodoły, zabudowań gospodarczych i okolicznego gruntu państwa Marty i Karola Pyszków baze członkowską motywuje i łączy się z ideą przebudowy tych nieruchomoścui na własny Dom PZKO. Kiedy ZG PZKO wyraziło zgodę na sprzedaż świetlicy i kupno nowego obiektu, to w 1981r. drewnianą świetlicę sprzedano Jednolitej Spółdzielni Rolnej w Nawsiu. Dnia 15.10.1981 nabyto za 150 tysięcy koron nieruchomości. W skład obiektu wchodziły dwa mieszkania, chlew, pralnia i stodoła na parceli o wymiarach 8 916 m2. Projekt rekonstrukcji opracował Jan Janiczek, technik budowlany. Początkowo garstka zapaleńców do przeprowadzenia rekonstrukcji, którzy rozpalali chęć podjęcia się rekonstrukcji. Byli to przede wszystkim: Jan Janiczek, Bogusław Stonawski, Bolesław Sznapka, Karol Pyszko, Jan Kubik, Jan Lisztwan, Stanisław Łupiński, Stanisław Kubik, Stanisław Marekwica, Józef Pyszko i Antoni Worek. Później dołączyli do nich dalsi ofiarni ochotnicy. W sumie nawiejscy pezetkaowcy w czynie społecznym odpracowali 25 tysięcy godzin. Zbiórki wśród członków Koła wyniosły 50 tysięcy koron. Umeblowanie salki do zebrań zafundowała miejscowa spółdzielnia rolnicza. Meble i oświetlenie jadalni sporządzili jako dar Jerzy Cieślar z synem Janem. Dotacja ZG PZKO wyniosła 142 tysięcy koron. Do mieszkania na piętrze wprowadzili się jako pierwsi gospodarze pp. Kożuchowie. Uroczyste otwarcie nowego Domu PZKO odbyło się 5 października 1985 roku.
Odtąd oprócz imprez Koła odbywają się w Domu PZKO wesela, jubileusze, spotkania i zabawy towarzyskie. Sala ze sceną ożywiła ruch teatralny Klubu Młodych. Od 1996r. też corocznie w listopadzie ma już stałe miejsce Gorolsko Zabijaczka. Pomysłodawcami tej szczytowej imprezy Newiejskiego koła byli Władysław Młynek i Tadeusz Filipczyk (ówczesny prezes koła), który z w wyjątkiem jednej edycji jest jej głównym wodzirejem. Od 2002r. obejmujący w tym okresie funkcję prezesa Bogdan Hajduk nadał imprezie nieco inny charakter, w nowych ramach programu mają stałe miejsce zespoły folklorystyczne pieśni i tańca ,teatr i inne czynniki które Nawiejską Zabijaczkę uplasowały do najlepiej ocenianych i żądanych imprez na Zaolziu.
Po odnowieniu mieszkania od 1997 r. byli gospodarzami pp. Tacinowie, od 2004 r. są nimi pp. Suszkowie, następnie pp. Skuczkowie i ostatnimi gospodarzami są pp. Maroszowie.
W 1996 r. zorganizowano kolejną zbiórkę wśród członków na wprowadzenie ogrzewania gazowego. Wyniosła 50 tysięcy koron. Klub Młodych, który w tym okresie był do dziś czasu najaktywniejszym, organizując dyskoteki zarabiał pieniądze na przebudowę piwnic w wspaniałą świetlicę, którą otwarto w 2000r. Ogrodzono parcelę i wybudowano parking przy drodze. W 2005r. przeprowadzono rekonstrukcję kuchni. W dniu 8.10.2005 odbyła się uroczysta impreza upamiętniająca 20-lecie Domu PZKO. Na tej uroczystości za obecności żony Władysława Niedoby Heleny, nadano Nawiejskiemu Domu PZKO przydomek “Dom PZKO imienia Jury spod Grónia w Nawsiu”. Płaskorzeźba wykonana Karolem Pyszką odkryta potomkami Władysława Niedoby upamiętnia zasłużonego działacza, obywatela Nawsia i członka Koła.
W roku 2006 po objęciu stanowiska prezesa Marian Waszut, postanowił rozpocząć starania w celu pozyskania dotacji na remont kapitalny opłakanego stanu Domu PZKO. Następnie w 2007r. państwo Pyszkowie darowizną oddali działkę z której następnie przy remoncie powiększyły się miejsca parkingowe przed Domem.
Po trzyletnich staraniach udało się otrzymać dotację ze Stowarzyszenia Wspólnota Polska i od marca do grudnia 2009 roku przebiegł remont kapitalny Domu PZKO i w jego ramach powstała stała ekspozycja poświęcona życiu Jury spod Grónia.
Uroczystego znowu otwarcia dokonano 22 grudnia 2009r. uczestniczyło wiele ważnych osobowości z Polski i regionu na czele z marszałkiem Sejmu Polskiego w latach 1997-2001, obejmującym w tym okresie funkcję prezesa Stowarzyszenia WP Macieja Płażyńskiego wraz z żoną. Obecnością uroczystość zaszczycili Konzul Generelny Jerzy Krongold, pani burmistrz Nawsia Lenka Husarová, prezes ZG PZKO Jan Ryłko z żoną i właściciel firmy przeprowadzącej remont p. Zbigniew Worek z żoną. Ważnym wkładem pezetkaowców ponownie była składka finansowa i mnóstwo odpracowanych godzin w czynie społecznym.
Nastaje okres w którym powstają nowe inicjatywy działalności, lub raczej powracanie do przerwanych tradycji Nawiejskiego koła. Odnowienie ruchu teatralnego, który wystawia sztuki dorywczo, ale przecież widać iż zabłysło światło teatralne na Nawiejskim niebie.
Do następnych nowych imprez które znalazły swoje stałe i pewne miejsce w życiu Nawiejskich pezetkaowców należy Rowerówka, czyli sportowo-towarzyska impreza dla wszystkich pokoleń pod tytułem “Po Naszich Beskidach”. Impreza połączona ze smażeniem jajecznicy cieszy się stale większą popularnością.
Po wielu latach przerwy Nawiejskie koło PZKO za inicjatywą prezesa Mariana Waszuta przy nieodzownej pomocy paśtwa Romana i Michasi Kluz powraca do tradycji brania udziału w pochodzie Gorolskiego Święta z wozem alegorycznym, przedstawiając: sianokosy, pieczenie placków, wesele, sałasz, tłoczenie kapusty, wędzenie i inne tradycyjne działalności.
Piękną ponowioną tradycją, która wróciała do kalendarza imprzez, to jesienne wycieczki krajoznawcze. Od 2009r. zwiedziliśmy Zakopane, Morawy i sklepy winne I, Żywiec, Morawy i sklepy winne II, Čičmany (SK). Za ten wspaniały wybór destynacji i zawsze bogaty wspaniale przygotowany program można zawdzięczać Komitetu Organizacyjnemu Wycieczek pod przewodnictwem Janusza i Basi Heczko.
Klub Kobiet bierze się również do inicjatywy i już dwukrotnie panie przedstawiły wspaniałe Wystawy. Po raz pierwszy w roku 2008 przedstawiając prace ręczne. Najpiękniejszymi eksponatami napewno były własnymi siłami stworzone repliki ważnych Nawiejskich budowli z piernika.
Po raz drugi (15.9.2012) panie znów postawiły akcent na pracach ręcznych i zaprosiły do wystawy na scenie prezesa Mariana Waszuta by wystawił serię fotografii z okolic Nawsia i działalności MK PZKO. W programie wystąpiły wnuczki pań z klubu, rozpoczynając wystawę, która cieszyła się bardzo wysoką frekfencją zwiedzających i znów panie podniosły poprzeczkę nawiejskich wystaw.
Prezesowie MK PZKO w Nawsiu
1947 – 1948 Jerzy Heczko
1948 – 1949 Jan Rusnok
1949 – 1950 Karol Grendziok
1951 – 1954 Jan Heczko st.
1958 – 1966 Jan Lisztwan
1967 – 1968 Karol Kobielusz
1969 – 1974 Jan Janiczek
1975 – 1978 Stanisław Łupiński
1979 – 1980 Jan Janiczek
1981 – 1988 Antoni Worek
1989 – 1990 Wiesław Przeczek
1991 – 1992 Jan Heczko mł.
1993 – 1998 Tadeusz Filipczyk
1998 – 1999 Marta Pyszko
2000 – 2001 Zbyszek Sikora
2002 – 2005 Mgr. Bogdan Hajduk
2006 – 2016 Marian Waszut
2017 – 2022 Władysław Heczko
2022 – … Jan Heczko